Financiering van scheepsbouw

Het financieringsproces van de bouw van een schip omvat verschillende fasen en je hebt te maken met meerdere partijen. Waaronder de scheepswerf, de koper (rederij of scheepseigenaar), en de financierende instellingen. In dit artikel wordt dit complexe proces haarfijn uitgelegd. Het proces is op te delen in de volgende 4 fases.

1. Voorbereidingsfase

2. Betalingsstructuur

3. Financiering van de scheepswerf

4. Afhandeling en oplevering

Om te beginnen zullen de koper en de scheepswerf tot overeenstemming moeten komen over de bouw van één of meerdere schepen.

Soms betreft het een standaard design van de werf dat gebouwd wordt, maar er zijn ook werven die een speciaal design van de koper uitwerken. Dit resulteert in een bouwovereenkomst (bouwcontract), waarin alle voorwaarden voor de bouw, levering, prijs en milestones worden vastgelegd. Tijdens dit proces begint de koper, vaak, alvast met het organiseren van de financiering voor de bouw van het schip.

De koper zal doorgaans de hulp van een financiële instelling nodig hebben om aan de nodige aanbetalingen tijdens de bouw van het schip te kunnen voldoen. Deze lening wordt ook wel de voor-financiering of bouwfinanciering genoemd. De koper zal het liefst ook direct een financiering willen regelen voor de periode na oplevering (de na-financiering).

Het is goed om het onderscheid tussen deze twee type financieringen goed te onderscheiden. Omdat niet alle financiers die schepen financieren ook bereid zijn om een bouwfinanciering aan te bieden.

Het proces om tot een financiering te komen kan relatief veel tijd in beslag nemen omdat de financiële instelling de kredietwaardigheid van de koper, het risicoprofiel van de werf en de complexiteit van het project zal moeten evalueren, alvorens de instelling tot een aanbieding zal kunnen komen.

Wanneer de koper en de scheepsbouwer tot een bouwovereenkomst zijn gekomen is de koper er nog niet van gegarandeerd dat er aan het einde van de bouwperiode een schip klaar ligt, dat aan de vooraf overeengekomen eisen voldoet. Toch moet de koper tijdens de bouw van het schip verschillende aanbetalingen doen. Met deze aanbetalingen kan de scheepswerf grondstoffen kopen, arbeidskrachten betalen en aan overige operationele verplichtingen te voldoen. Om de risico's gedurende de bouw af te dekken vraagt de koper vaak een refundgarantie van de werf.

Een refundgarantie wordt meestal verstrekt door een bank of verzekeringsmaatschappij namens de werf en waarborgt dat de koper en haar bank de aanbetalingen terugkrijgen als het project wordt geannuleerd of de werf, tijdens de bouw failliet gaat. Deze refundgaranties zijn  vaak het onderpand voor de bouwfinanciering van de koper. De bank die een refundgarantie moet uitgeven namens een werf, zal die werf goed analyseren, omdat zij op eerste verzoek aan de koper moet terugbetalen.  

Zonder de zekerheid (onderpand) van een refundgarantie van de bank van de werf zal de bank van de koper normaal gesproken  geen bouwfinanciering aan de koper verschaffen, omdat het risico voor de bank dan simpelweg te groot is.

Het bouwcontract bepaalt meestal dat de betaling van het schip in termijnen gebeurt, gekoppeld aan vooraf vastgestelde milestones (mijlpalen) in het bouwproces. Wanneer een koper een financier heeft gevonden, zal die normaal gesproken vragen dat de koper eerst het eigen geld gebruikt om de eerste aanbetalingen te voldoen. Pas daarna zal de financier haar middelen ter beschikking stellen. Dit principe heet ‘Equity first’.

De milestones zijn vaak als volgt ingedeeld:

In dit geval zijn er dan 6 betalingsmomenten met elk een percentage van de koopsom. Maar werf en koper kunnen andere afspraken maken, waarbij bijvoorbeeld een aanbetaling van 20% wordt gevraagd bij ondertekening van het contract, maar 80% pas bij levering wordt voldaan. In zo’n geval financiert de werf feitelijk de bouw nagenoeg geheel voor uit eigen middelen. Dat brengt ons bij het volgende hoofdstuk.

De scheepswerf kan zelf ook financiering nodig hebben om het schip te bouwen, vooral als het gaat om grote projecten. Dit wordt vaak gedaan via:

Dit is dagelijks opzegbare financiering die de werf in staat stelt de operationele kosten van de bouw te dekken tot de betalingen van de koper binnenkomen. Vaak is dit een beperkte faciliteit qua omvang en wordt deze faciliteit alleen gebruikt om de liquiditeitsschommelingen die kunnen ontstaan tussen de aanbetalingen die men vanuit de koper ontvangt en de werkelijke uitgaven die de werf moet doen op te vangen en meestal niet om de gehele bouw voor te financieren. Ook is deze faciliteit vaak niet voldoende om de gevraagde garanties te kunnen stellen aan de koper.

Werven hebben daarom vaak ook en wellicht nog meer behoefte aan een garantiefaciliteit. Banken stellen deze faciliteit beschikbaar aan de werf om de refundgaranties te kunnen stellen die tegenover de ontvangen aanbetaling afgegeven moeten worden bij de verschillende milestones. Zodoende kunnen de werven de ontvangen liquiditeit normaal gebruiken voor hun ‘inkoop en vaste kosten’ om het schip op te leveren. Bij oplevering vervallen de refundgaranties en kan de werf deze limiet weer inzetten voor een volgend project.

Soms worden deze faciliteiten samengevoegd in de vorm van een combinatiefaciliteit en ter beschikking gesteld aan de werf.

Wanneer het schip gereed is, vindt de definitieve inspectie plaats. De koper keurt het schip goed en het schip wordt onder klasse gebracht. De laatste betaling wordt verricht. Tegelijkertijd vervalt de lopende refundgarantie omdat de bouw nu is voltooid en de koper het schip in ontvangst heeft genomen. Het bouwrisico is hiermee afgerond.

Er zijn natuurlijk andere mogelijke structuren denkbaar, die tussen werf, koper en bank afgesproken kunnen worden. Maar het beschrevenproces is de meest voorkomende manier om de bouw van een schip te financieren en biedt zowel de scheepswerf als de koper financiële zekerheid en structureert de cashflow tijdens het langdurige bouwproces van een schip.

Zowel de bank van de werf als de bank van de koper hebben een belangrijke rol in het proces. De bank van de werf loopt vooral operationeel risico op het maken van het schip.