De maritieme arbeidsmarkt

De zeevaart vormt de logistieke ruggengraat van de mondiale handel en economie. Van enorme vrachtschepen volgeladen met goederen en grondstoffen tot het installeren van windparken op zee. Negentig procent van alles komt over zee en Nederland speelt daar als relatief klein land toch een prominente rol in. Om die schepen veilig van haven naar haven te loodsen heb je als reder zeevarenden nodig die als vakprofessionals niet terugdeinzen voor uitdagingen. Na het lezen van dit artikel weet je iets meer over de wereld van zeevarenden.

Om de zeevaart draaiende te houden, is er bekwame bemanning nodig aan boord van de schepen en kundig personeel dat vanaf de wal de scheepvaart in goede banen leidt. De Nederlandse maritieme sector biedt veel werkgelegenheid. Zo ook in de zeevaart bij kantoren van rederijen en aan boord van hun schepen. De toenemende handelsvolumes en een steeds grotere en meer gevarieerde wereldvloot zorgen ervoor dat er doorlopend vraag is naar gekwalificeerde zeevarenden. Tegelijkertijd stellen steeds meer nieuwe en slimme systemen aan boord hogere eisen aan de kennis en vaardigheden van zeevarenden. Voordat we meer vertellen over het zeevarende beroep, delen we eerst een aantal kerncijfers over zeevarenden op de vloot van zeeschepen die onder de Nederlandse vlag varen.

Het eerste wat opvalt is dat we wel wat meer vrouwen in de sector kunnen gebruiken. Het aantal zeevarenden die in Nederland wonen betreft verder een stabiele maar niet heel grote groep. Er zijn namelijk onvoldoende Nederlandse zeevarenden om al de Nederlands gevlagde schepen te bemannen.

Toch is het hebben van Nederlandse zeevarenden cruciaal voor de Nederlandse zeevaart. De kennis en ervaring die er op zee wordt opgedaan, is voor de walorganisaties van onschatbare waarde. Het is daarom ook een van de prioriteiten van de Nederlandse rederijen om jongeren te blijven stimuleren voor de maritieme wereld. Dat wordt onder meer gedaan door jongeren kort te laten meevaren.

De KVNR doet dit onder andere met het GaTochVaren! programma. Dit programma geeft jongeren die serieus overwegen een maritieme opleiding te volgen de mogelijkheid om 3 tot maximaal 14 dagen de scheepvaart te ervaren. Zodat er een weloverwogen studiekeuze gemaakt kan worden.

Om te kunnen beginnen aan een carrière op zee, moeten de toekomstige zeevarenden eerst een maritieme opleiding volgen aan een van de erkende zeevaartscholen. In Nederland zijn er zes erkende mbo-instellingen en vier erkende hbo-instellingen. De stelt, middels het , onder andere minimumeisen voor het zeevaartonderwijs, maar de behoeften van de sector zijn van groot belang bij de invulling van de internationale opleidingen. Regelmatig overleg tussen sector en onderwijs zorgt voor een opleiding die up-to-date is en aansluit op de gevraagde kennis en skills aan boord van de nieuwere innovatieve schepen.

De opleidingen en kwalificaties die vereist zijn binnen de zeevaart stellen dan ook hoge eisen aan de deelnemende studenten. Omdat de zeevaart bij uitstek een internationale sector is, is het bovendien van groot belang om de kennis en vaardigheden van zeevarenden wereldwijd te uniformeren.  Dit om te voldoen aan de strenge internationale regelgeving die een sterk gereguleerde sector als de scheepvaart met zich meebrengt en ook om de veiligheid op zee te waarborgen.

Na het afronden van een opleiding tot zeevarende, kun je snel aan de slag. Meestal kan je na het behalen van je diploma direct aan de slag bij de rederij waar je stage hebt gelopen. Eenmaal aan boord van het schip zal je door de jaren heen ervaring op doen en kennis en vaardigheden en gaande weg door de rangen aan boord te stijgen. Ook ten opzichte van andere beroepen in Nederland, gooi je als zeevarende hoge ogen op de arbeidsmarkt. Volgens onderzoek is in Nederland de opleiding Maritiem Officier één van de opleidingen die zeer hoog scoort als het gaat om baankansen en salaris.

En wat verdient zo’n leven op zee dan? Onder meer door alle verschillende functies aan boord van een schip, rangen, kwalificaties en opleidingsniveaus van de zeevarenden, is hier geen eenvoudig antwoord op te geven. Bovendien speelt door het internationale karakter van de sector ook nog een rol in welk land je woont. Je salaris wordt medebepaald door het prijspeil in het land waar je woont. Op die manier kun je de zeevarenden belonen op een manier die rechtvaardig is in verhouding tot hun kosten van levensonderhoud.

Hoewel Nederland van oudsher een zeevarend land is, staat werken in de Nederlandse zeevaart synoniem met werken in een internationale omgeving. Tegenwoordig komt het nog maar zelden voor dat een Nederlands schip bemand wordt door een volledige Nederlandse bemanning.

Dit is ook niet vreemd gezien de internationale aard van de sector. Als er dan gekeken wordt naar de landen waar de zeevarenden wonen die op Nederlandse schepen werkzaam zijn, dan komen er heel wat landen voorbij, zoals blijkt uit onderstaand overzicht.

De scheepvaart is een sector waarin doorlopend wordt geïnnoveerd. Logisch ook, want hoewel schepen van alle tijden zijn, moeten ze wel mee met hun tijd. Dat vereist doorlopend aandacht voor meer efficiëntie, meer veiligheid en meer duurzaamheid. De verduurzaming van de sector en de daarbij horende zoektocht naar geschikte alternatieve brandstoffen is daarvan misschien wel het beste voorbeeld. De scheepvaart heeft een stip op de horizon gezet en streeft ernaar om nabij 2050 netto nul uitstoot van broeikasgassen te bereiken. Om deze doelstelling te behalen, zal een overstap nodig zijn naar schonere energiedragers. Deze alternatieve brandstoffen hebben elk weer hun eigen kenmerken en vereisen van de bemanning andere kennis en vaardigheden over het veilig werken met de desbetreffende brandstof.

Naast het verduurzamen van de sector zijn er nog andere ontwikkelingen die gevolgen hebben voor het werk van zeevarenden, waaronder de digitalisering en automatisering van de zeevaart. Veel maritieme operaties worden steeds afhankelijker van digitaal geïntegreerde en geautomatiseerde systemen. Ondanks dat deze trends het verlichten van de werkzaamheden als doel hebben, zullen er op het gebied van bijvoorbeeld cybersecurity weer andere uitdagingen ontstaan. De bewustwording van cybersecurity en de gevaren ervan is de eerste stap. Vervolgens zullen ook op dit onderwerp kennis en vaardigheden de zeevarenden moeten worden bijgebracht. Om zo cyberaanvallen te kunnen voorkomen en te weten hoe om moet worden gegaan met een cyberaanval aan boord van schepen.